Η UNESCO είναι ο μοναδικός Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών που διαθέτει σύστημα Εθνικών Επιτροπών σε 193 Κράτη-Μέλη και 11 συνδεδεμένα μέλη.
Οι Εθνικές Επιτροπές για την UNESCO είναι εθνικοί φορείς οι οποίοι έχουν συσταθεί από τα κράτη-μέλη, με σκοπό την διάχυση των προγραμμάτων και προτεραιοτήτων του Οργανισμού, καθώς και τη διασύνδεση των κυβερνητικών και μη κυβερνητικών οργανισμών με το έργο του. Οι Εθνικές Επιτροπές υλοποιούν πληθώρα πρωτοβουλιών, με στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης σε θέματα Εκπαίδευσης, Επιστημών, Πολιτισμού και Επικοινωνίας, συστήνουν Επιτροπές και συνεργάζονται με τον ιδιωτικό τομέα. Επιπλέον, αποτελούν σημαντική πηγή πληροφόρησης για την UNESCO αναφορικά με τις εθνικές ανάγκες και προτεραιότητες, επιτρέποντας έτσι στο Διεθνή Οργανισμό να σχεδιάσει ανάλογα τα Προγράμματά του.
Χαρακτηριστικά, η Γενική Διευθύντρια της UNESCO, στο πλαίσιο της Γενικής Διάσκεψης του 2009, τόνισε την προστιθέμενη αξία και τη βαρύνουσα σημασία των Εθνικών Επιτροπών σημειώνοντας χαρακτηριστικά: “Οι Εθνικές Επιτροπές είναι μοναδικός θεσμός στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών και ως εκ τούτου, αξίζουν την πλήρη στήριξη και την αναγνώριση του σημαντικού τους έργου τους. Για το λόγο αυτό σκοπεύω να ενδυναμώσω και να ενισχύσω τους δεσμούς των Εθνικών Επιτροπών με την UNESCO και να συνδράμω στην καλύτερη αξιοποίηση και προβολή του θεσμού».
Η Ελληνική Εθνική Επιτροπή για την UNESCO, είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, εποπτευόμενο από το Υπουργείο Εξωτερικών. Συστάθηκε με τον νόμο 1971/1991 (ΦΕΚ Α΄ 173 στις 20 Νοεμβρίου 1991) για την «Κύρωση του Καταστατικού Χάρτη των Εθνικών Επιτροπών για την UNESCO και περί συστάσεως της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για την UNESCO».
Βασικά όργανά της είναι o Πρόεδρος, το Διοικητικό Συμβούλιο και η Ολομέλεια, που απαρτίζεται από ακαδημαϊκούς, εκπροσώπους Υπουργείων, στελέχη εκπαιδευτικών, πολιτιστικών και ερευνητικών Ιδρυμάτων καθώς και διακεκριμένες προσωπικότητες.
Από τον Οκτώβριο του 2004 τη θέση του Προέδρου κατέχει η κα Μαρία – Αικατερίνη Παπαχριστοπούλου – Τζιτζικώστα, με πολυετή εμπειρία στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, καθώς και στο χώρο των ΜΚΟ. Βασικές προτεραιότητες της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής είναι η ενδυνάμωση των σχέσεών της με φορείς σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, η προώθηση της δικτύωσης, η συνεργασία με κυβερνητικούς και μη κυβερνητικούς οργανισμούς, καθώς και με την κοινωνία των πολιτών. Πιο συγκεκριμένα, η Εθνική Επιτροπή για την UNESCO, που βρίσκεται σε στενή συνεργασία με τα 7 συναρμόδια Υπουργεία (Υπουργείο Εξωτερικών, Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων, Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού, Υπουργείο Εσωτερικών, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Υπουργείο Ανάπτυξης & Επενδύσεων) για την υλοποίηση των δράσεων και πρωτοβουλιών της, διοργανώνει Διεθνή Συνέδρια και Ημερίδες, χορηγεί την αιγίδα της σε εκπαιδευτικές, πολιτιστικές, περιβαλλοντικές και επιστημονικές δράσεις, συμμετέχει και εκπροσωπείται σε μεγάλα Διεθνή Συνέδρια και Φόρα, αναπτύσσει νέες συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα, χορηγεί Βραβεία, ιδρύει Πανεπιστημιακές Έδρες UNESCO σε όλη την Ελλάδα, προωθεί το θεσμό των Συνεργαζόμενων Σχολείων (ASPnet), διοργανώνει εκθέσεις και δημιουργεί Δίκτυα Πόλεων.
Πρόεδρος: κα. Μαρία Αικατερίνη Παπαχριστοπούλου-Τζιτζικώστα
